1 |
40. Ap div dāly. |
40. Ap diŭ dały. |
40. O dwu synach. |
40. Two sons |
|
|
|
2 |
Seņ godim, nu tāvu tys jau beja, – |
Sień godim, nu tawu tys jaŭ bieja, – |
Dawnemi laty, za ojcowych ojców to się stało, |
This happened in olden times, in the times of the fathers – |
|
|
|
3 |
na iz muna tāva i na iz tava tāvu, a vēļ seņuok! |
na iz muna tawa i na iz tawa tawu, a wial sieniok! |
nie za mego ojca i nie za mego ojca ojca, a jeszcze dawniej! |
not of my father nor of your father, but still longer ago! |
|
|
|
4 |
Teirumā pļuove treis muosys, a paceļu brauce kieniņč [kieniņš], – |
Tiejrumâ plowia trejs mosys, a pa cielu braŭcia kienińcz, – |
Żęły w polu trzy siostry, a drogą jechał król – |
Three sisters were making hay in a field and a king came along – |
|
|
|
5 |
seņuok beja cīši daudz kieniņu, vairuok na tagad! |
sieniok bieja ciszi daŭdź kieniniu, wajrok na tagad! |
dawniej było bardzo dużo królów, więcej niż teraz! |
in the old times there were very many kings, more than today! |
|
|
|
6 |
Vot juos runoj, tuos muosys i soka tai vīna iz vīnu: |
Wot jos runoj, tos mosys i soka taj wina iz winu: |
A te siostry rozmawiają i mówi tak jedna do drugiej: |
They – the sisters that is – were talking, and one said to another: |
|
|
|
7 |
"Kab tys kieniņč [kieniņš] mani pajimtu par sīvu, to es ar vīnu griudeņu vysu juo karu izbaruotu!" – |
"Kab tys kienińcz mani pa-jimtu par sîwu, to eś ar winu griŭdieniu wysu jô karu iz-barotu!" – |
„Gdyby ten król mnie wziął za żonę, tobym my jednem ziarenkiem całego jego wojsko wykarmiła!” – |
“If the king took me for a wife, I would feed his whole army with one grain!” |
|
|
|
8 |
Ūtruo soka: "Kab jis mani pajimtu, to es ar vīnu škīzņu vysu juo kienisti aptārptu!" |
Utro soka: "Kab jis mani pa-jimtu, to eś ar winu szkiźniu wysu jô kieniśti ap-tarptu!" |
Druga mówi: „Gdyby mnia wziął za żonę, tobym mu jednem pasemkiem całek jego królestwo ubrała!” – |
The other said: “If he took me, I would cloth his whole kingdom with one rag!” |
|
|
|
9 |
Trešoa soka: "A kab jis mani pajimtu, es jam dzymdynuotu div dāli: |
Treszoa soka: "A kab jis mani pa-jimtu, eś jam dzymdynotu diŭ dali: |
Trzecia mówi: „A gdyby mnie wziął, urodziłabym mu dwu synów: |
The third said: “But if he took me, I would give him two sons: |
|
|
|
10 |
vīnu ar sudobra motim, ar zvaigzni iz pīris, ar mienesi iz kriušu, a ūtru ar zalta motim, ar zvaigzni iz pīris, ar sauli iz kriušu!" – |
winu ar sudobra motim, ar zwajgzni iz piris, ar mieniesi iz kriŭszu, a utru ar załta motim, ar zwajgźni iz piris, ar saŭli iz kriŭszu!" – |
jednegoz srebrnymi włosami, z gwiazdą na czole, z księżycem na piersiach, a drugiego ze złotymi włosami z gwiazdą na czole, ze słońcem na piersiach!” – |
one with silver hair, with a star on his forehead, with a moon on his chest, the other with golden hair, with a star on his forehead, with a sun on his chest!” |
|
|
|
11 |
Kieniņč [kieniņš] nūzaklausēja, ka juos tai runuoja, pajēme tū trešū muosu aiz rūku, īsādynoa zalta kaļaskā i nūbrauce iz sovu kienisti, – |
Kienińcz nuza-kłaŭsieja, ka jos taj runoja, pa-jemia tu treszu mosu ajz ruku, i-sadynoa załtâ kalaskâ i nu-braŭcia iz soŭu kienisti, – |
Król podsłuchał, gdy tak mówiły, wziął tę trzecią siostrę za rękę, wsadził do złotej karety i pojechał do swego królestwa – |
The king listened to what they said and took the third sister by the hand, seated her in a golden carriage and drove off to his kingdom, |
|
|
|
12 |
tī jis i apzaženēja ar jū. |
ti jis i apza-żenieja ar ju. |
tam się ożenił z nią. |
where he married her. |
|
|
|
13 |
Par kaidu godu, ka jau tys laiks atguoja, ka jei vajadzēs dzymdzynuot [dzymdynuot], jis nūbrauce iz vaidim, a muojā beja juo senejuo briute. |
Par kajdu godu, ka jaŭ tys łajks at-goja, ka jej wajadzieś dzymdzynot', jis nu-braŭcia iz wajdim, a mojâ bieja jô sieniejo briŭtia. |
Po roku, kiedy już miała rodzić, pojechał on na wojnę, a w domu była jego dawniejsza kochanka. |
About a year later, when the time had come for her to give birth, he went away for a war, but his former mistress was in the house. |
|
|
|
14 |
Ka tei kienine pīdzyma div dāli, tai, kai jei sacēja, vīnu ar sudobra motim, ar mienesi i ar zvaigzni, ūtru ar zalta motim, ar sauli i ar zvaigzni, tai tei briute tūs bārns [bārnus] nūžņaudze i duorzā aproka, a tamā vītā nūlyka div kucalāni. |
Ka tiej kieninia pi-dzyma diŭ dali, taj, kaj jej sacieja, winu ar sudobra motim, ar mieniesi i ar zwajgźni, utru ar załta motim, ar saŭli i ar zwajgźni, taj tiej briŭtia tus barns nu-żniaŭdzia i dorzâ ap-roka, a tamâ witâ nu-łyka diŭ kucałani. |
Skoro królowa urodziła dwu synów, tak, jak mówiła, jednego ze srebrnymi włosami, z księżycem i gwiazdą, drugiego ze złotymi włosamo, ze słońcem i gwiazdą, tak ta kochanka te dzieci udusiła i w ogrodzie zakopała, a na to miejsce położyła dwu piesków. |
When the queen gave birth to two sons, who were just as she had said, one with silver hair, with a moon and a star and the other with golden hair, a sun and a star, then the mistress strangled the children and buried them in the garden, but in exchange she put two puppies. |
|
|
|
15 |
I nūrakstēja gruomotu iz kieniņa, ka juo sīva dzymdynoa divi kucalāni. |
I nu-rakśtieja gromotu iz kieninia, ka jô sîwa dzymdynoa diwi kucałani. |
I napisała list do króla, że jego żona urodziła dwu piesków. |
And she wrote a letter to the king, telling him his wife had given birth to two puppies. |
|
|
|
16 |
Kieniņč [kieniņš] palyka morkotnys cīši, bet atrakstēja, lai globoj abadivi tūs kucalānc [kucalānus]; |
Kienińcz pa-łyka morkotnys ciszi, bet at-rakstieja, łaj głoboj abadiwi tus kucałanc; |
Król zasmucił się bardzo, ale odpisał, niech chowają obu tych piesków, |
The king became very sad, but he wrote back that the two puppies should be taken care of. |
|
|
|
17 |
ka juo bārni, to vyss jam byus meileigi, a jis atbrauks pazavērt jūs! |
ka jô barni, to wyss jam byŭś miejlejgi, a jis at-braŭkś paza-wiart' jus! |
skoro to jego dzieci, to mu będą miłe, a on przyjedzie je zobaczyć. |
If they were his children they would be dear to him, and he would soon come and look at them! |
|
|
|
18 |
Ka jis jau pazajēme atbraukt, to tei briute pajēme, īdeve zuoļu jai, tai kieniņa sīvai, kab jei palyktu māmule, kab jei navarātu nikuo jam stuosteit, kū ar jū padarēja. |
Ka jis jaŭ paza-jemia at-braŭkt', to tiej briŭtia pa-jemia, i-diewia zolu jaj, taj kieninia siwaj, kab jej pa-łyktu mamula, kab jej na-waratu niko jam stośtiet', ku ar ju pa-darieja. |
Skoro obiecał przyjechać, wtedy ta kochanka wzięła, dała lekarstwa królowej, że niby została niemą, żeby nie mogła nic mu powiedzieć, co ona z nią zrobiła. |
When he promised to come the mistress poisoned the queen, his wife, so that she became dumb and couldn’t tell him anything what she had done to her. |
|
|
|
19 |
Atbrauce kieniņč [kieniņš], vaicoj iz jū, kas tev tyka? |
At-braŭcia kienińcz, wajcoj iz ju, kas tieŭ tyka? |
Przyjechał król, pyta ją, co ci się stało? |
The king arrived and asked: “What happened to you?” |
|
|
|
20 |
A jei verās iz juo ar acs, a pascēt [pasacēt] nikuo navar jam! |
A jej wieras iz jô ar aćś, a paściet niko nawar jam! |
A ona patrzy na niego, a powiedzieć nic nie może mu! |
And she looked at him with her eyes but couldn’t say anything to him! |
|
|
|
21 |
Briute soka: "Jei teišām narunoj, nu siržu! |
Briŭtia soka: "Jej tiejszam na runoj, nu sirżu! |
Kochanka mówi: „Ona umyślnie nie gada, ze złości! |
The mistress said: “It’s on purpose that she doesn’t speak, of malice! |
|
|
|
22 |
Jei nakauņa taida latveite, ar sunim dzeivuoja, par tū kucalāni i pīdzima!" |
Jej nakaŭnia tajda łat'wiejtia, ar sunim dziejwoja, par tu kucałani i pi-dzyma!" |
Taka bezwstydna łotewka, z psem żyła, dlatego i piesków urodziła!” – |
She is such a shameless Latvian, she lived with dogs and therefore she gave birth to puppies!” |
|
|
|
23 |
Kieniņč [kieniņš] aizasirdēja, izvylka zūbynu i soka iz jū: |
Kienińcz ajza-sirdieja, iz-wyłka zubynu i soka iz ju: |
Król rozgniewał się, wyciągnął pałasz i mówi do niej: |
The king got very angry, took out his sword and said to her: |
|
|
|
24 |
"Voi runoj, voi smierts tova!" |
"Woj runoj, woj śmiert'ś toŭa!" |
„Albo gadaj, albo śmierć twoja!” |
“Speak or you will die!” |
|
|
|
25 |
Jei naparunuoja nikuo, a jis i nūcierta jei [jai] golvu i lyka paglobuot jū. |
Jej na parunoja niko, a jis i nu-cierta jej gołwu i łyka pa-głobot' ju. |
Ona nie przemówiła nic, a on ściął jej głowę i kazał pochować. |
She didn’t speak, and he cut off her head and ordered that she be buried. |
|
|
|
26 |
Piec tuo, pajēme jis i apzaženēja ar tū briuti. |
Piec to, pa-jemia jis i apza-żenieja ar tu briŭti. |
Potem, ożenił się z tą kochanką. |
Afterwards he married this mistress. |
|
|
|
27 |
Vīnu dīnu, nūguoja iz duorzu, a iz tuos vītys, kur beja paglobuoti tī bērnini, tī puiškineni, izauga div uobeļnīcys: |
Winu dinu, nu-goja ji iz dorzu, a iz tos witys, kur bieja pa-głoboti ti biernini, ti pujszkinieni, iz-aŭga diŭ obielnijcys: |
Jednego dnia, poszli oni do ogrodu, a na tem miejscu, gdzie były pochowane te dziatki, te chłopaczki, wyrosły dwie jabłonie: |
One day they went out into the garden. At the place where the children had been buried, the little boys, two apple trees were growing: |
|
|
|
28 |
vīna ar zalta lopom i zalta uobeleišim, ūtro ar sudobra lopom i sudobra uobeleišim. |
wina ar załta łopom i załta obielejszim, utro ar sudobra łopom i sudobra obielejszim. |
jedna ze złotymi liśćmi i złotymi jabłuszkami, druga ze srebrnemi liśćmi i srebrnemi jabłuszkami. |
one with golden leaves and golden apples, the other with silver leaves and silver apples. |
|
|
|
29 |
Grib tei pamuote nūraut uobeleiti, a uobeļnīcys pazacēle iz aukši [augši], navar jei dasnēgt, – |
Grib tiej pamotia nu-raŭt' obielejti, a obielnijcys paza-ciela iz aŭkszi, na war jej da-śniagt', – |
Chce ta macocha zerwać jabłuszko, a jabłoń podniosła się w górę, tak że nie mogła jej dostać, – |
The stepmother wanted to pluck an apple, but the apple trees rose up in the air and she couldn’t reach the fruit. |
|
|
|
30 |
a kai kieniņč [kieniņš] grib nūraut, to zareni poši leikst iz zemīni. |
a kaj kienińcz grib nu-raŭt', to zarieni poszi lejkst iz ziamijni. |
skoro zaś król chce zerwać, to gałązki same chylą się na dół. |
But when the king wanted to pluck an apple, the branches bent down by themselves. |
|
|
|
31 |
Jei tiuleņ dazagoduoja, ka jau kas tī iraida, aizasirdēja, lyka nūcierst tuos uobeļnīcys i sataisēt gultys divi, – |
Jej tiŭleń daza-godoja, ka jaŭ kas ti irajda, ajza-sirdieja, łyka nu-cierśt' tos obielnijcys i sa-tajsiet gułtys diwi, – |
Ona zaraz się domyśliła, że już coś tam jest, zgniewała się, kazała ściąć te jabłonie i zrobić dwa łóżka, – |
She guessed at once what that was about. She got angry and ordered that the apple trees should be felled and two beds should be made from their wood. |
|
|
|
32 |
acagula [atzagula] iz vīnys gultys jei, iz ūtris kieniņč [kieniņš]. |
acaguła iz winys gułtys jej, iz utris kienińcz. |
położyła się na jednem łóżku, na drugiem król. |
On one of these beds she laid down, on the other the king. |
|
|
|
33 |
Vot tei gulta, iz kuris gulēja kieniņč [kieniņš], soka tai: |
Wot tiej gułta, iz kuris guleja kienińcz, soka taj: |
Dopiero to łóżko, na którem leżał król mówi tak: |
Now the bed on which the king was lying said: |
|
|
|
34 |
"Vīgli nest tēteiti!" – |
"Wigli niaśt tiatiejti!" – |
„Lekko dźwigać tatusia!” – |
“It’s easy to carry daddy!” |
|
|
|
35 |
A tei ūtruo, iz kuris gulēja pamuote, soka tai: |
A tiej utro, iz kuris guleja pamotia, soka taj: |
A to drugie, na którem leży macocha, mówi tak: |
But the other, on which the stepmother was lying, said: |
|
|
|
36 |
"Ok, kai griuts nest pamuoti!" |
"Ok, kaj griŭts niaśt' pamoti!" |
„Och, jak ciężko dźwigać macochę!” – |
“Alas, how hard it is to carry stepmother!” |
|
|
|
37 |
Kieniņč [kieniņš] dzierdēja i breinējās, kas tys ira, a jei iz reita lyka tuos gultys sadadzynuot i palnc [palnus] iz teiruma izkaisēt. |
Kienińcz dzierdieja i briejniejaś, kas tys ira, a jej iz rejta łyka tos gułtys sa-dadzynot' i pałnc iz tiejruma iz-kajsiet'. |
Król posłyszał i zdziwił się, a ona nazajutrz kazała te łóżka spalić i popiół po polu rozsypać. |
The king heard it and wondered what that was, but she ordered in the morning that these beds should be burnt and the ashes scattered on the field. |
|
|
|
38 |
Izsvīde tūs palnc [palnus], a vuškys ganēja, vīna vuška atguoja, pagiva tūs palnu i apjēde [apēde]. |
Iz-świdia tus pałnc, a wuszkys ganiaja, wina wuszka at-goja, pa-giwa tus pałnu i ap-jedia. |
Wysypali ten popiół, a owce się pasły, przyszła owca, chwyciła tego popiołu i zjadła. |
They threw the ashes out where sheep were grazing, and one sheep approached, caught the ashes and ate them. |
|
|
|
39 |
Ka jei acavedēs [atzavedēs], to jei beja vīns jiereņč [jiereņš] ar sudobra vilneni, ūtris ar zalta. |
Ka jej acawiediaś, to jej bieja wins jerieńcz ar sudobra wilnieni, utris ar załta. |
Skoro się okociła, to u niej było jedno jagnie ze srebrną wełną, drugie ze złotą. |
When this sheep lambed, it yielded one lamb with silver wool and one with golden wool. |
|
|
|
40 |
Īraudzēja kieniņč [kieniņš] tūs jieriņč [jieriņus] i suoka guoduot, kas tys var byut? |
I-raŭdzieja kienińćz tus jerińcz i sôka godot', kas tys war byŭt'? |
Zobaczył król te jagnięta i zaczął się dziwić, co to może być takiego? |
The king saw the lambs and was puzzled – what does this mean? |
|
|
|
41 |
A pamuote īguoduoja, ka tūs bārnu gors, lyka tūs jiereņč [jiereņus] nūkaut i izcept vakareņam [vakareņom]. |
A pamotia i-godoja, ka tus barnu gors, łyka tus jerieńcz nu-kaŭt' i iz-ciapt' wakarieniam. |
A macocha domyśliła się, że to duch tych dzieci, kazała te jagnięta zabić i upiec na wieczerzę. |
But the stepmother guessed that it was the spirit of the children and ordered to slaughter the lambs and roast them for supper. |
|
|
|
42 |
Kieniņč [kieniņš] pajēde [paēde] i pateica, ka cīši beja lobys vakarenis. |
Kienińcz pa-jedia i pa-tiejca, ka ciszi bieja łobys wakarienis. |
Król zjadł i pochwalił, że bardzo była dobra wieczerza. |
The king ate and said that it was a very delicious supper. |
|
|
|
43 |
A kukars kai nūkuova tūs jieriņč [jieriņus], pajēme, izsvīde zarnenis pa lūgu – |
A kukars kaj nu-kowa tus jerińcz, pa-jemia, iz-świdia zarnieniś pa ługu – |
A kucharz, jak zabił te jagnięta, wziął, wyrzucił kiszeczki przez okno, |
But when the cook had slaughtered the lambs, he had thrown the guts out of the window – |
|
|
|
44 |
iz reita verās, tamā vītā izauga div kuopustu galvenis, vīna zalta lapeņom, ūtra sudobra. |
iz rejta wieras, tamâ witâ iz-aŭga diŭ kopustu galwienis, wina załta łapieniom, utra sudobra. |
nazajutrz patrzy, w tem miejscu wyrosły dwie główki kapusty, jedna ze złotymi listkami, druga ze srebrnymi. |
in the morning he saw two cabbages growing in that place, one with golden leaves, the other with silver leaves. |
|
|
|
45 |
Tei pamuote dazaguodoa, ka otkon tī bārni, redz, ka jei navar nikai jūs nūgubēt, lyka nūcierst tūs kuopusts [kuopustus] i izvuoreit malteitei. |
Tiej pamotia daza-godoa, ka otkon ti barni, riadź, ka jej nawar nikaj jus nu-gubiet', łyka nu-cierśt' tus kopusts i iz-woriejt maltiejtiaj. |
Macocha domyśliła się, że to znów te dzieci, że nie może ich zgubić, kazała ściąć te główki kapusty i ugotować na obiad. |
The stepmother guessed that it was the children again, she saw that she couldn’t kill them. She ordered that these cabbages be cut and cooked for dinner. |
|
|
|
46 |
A kukars vokorā dzierd, kai tuos galvenis runoj, vīna iz vīnu: |
A kukars wokora dzierd', kaj tos galwienis runoj, wina iz winu: |
A kucharz wieczorem słyszy, że te główki mówią jedna do drugiej: |
But the cook heard the cabbage heads talking to each other: |
|
|
|
47 |
"Kas, bruoleit? byus slikti myusim! |
"Kas, brolejt'? byŭś ślikti myŭsim! |
„Co, braciszku? bdzie nam źle! |
“What now, brother? It looks bad for us! |
|
|
|
48 |
Vajag īt iz tāvu, apzajovēt myusim!" – |
Wajag it iz tawu, apza-jowiet' myŭsim!" – |
Trzeba iść do ojca, objawić się mu!" |
We must go to father and show ourselves!” |
|
|
|
49 |
Pazataisēja par puiškinenim, nūguoja i kloudzynoj pi lūga. |
Paza-tajsieja par pujszkinienim, nu-goja i kłoŭdzynoj pi ługa. |
Stali sie chłopaczkami, poszli i pukają w okno. |
They turned into boys and went and knocked at the window. |
|
|
|
50 |
Vaicoj kieniņč [kieniņš]: "Kas tī?" – |
Wajcoj kienińcz: "Kas ti?" – |
Pyta król: „Kto tam?” – |
The king asked: “Who is there?” |
|
|
|
51 |
Atsoka jī: "Mes, teitei [teiteit], dieleni tovi, atguojam [atguojom] parunuotu ar tevim, kab tev nabyutu gars laiks! |
At-soka ji: "Mies, tiajtiej', dieleni toŭi, at-gojam pa-runotu ar tiewim, kab tieŭ na byŭtu gars łajks! |
Odpowiadają oni: „My, tato, synkowie twoi, przyszliśmy pogadać z tobą, żeby ci się nie przykrzyło! |
They answered: “It is us, daddy, your little sons, we have come to talk to you so that you won’t be bored! |
|
|
|
52 |
Vīns stuosteisim puorsokys, a ūtris taisneibu stuosteisim!" |
Wins stośtiejsim porsokys, a utris tajśniejbu stośtiejsim!" |
Jeden, opowiada bajkę, a drugi opowie prawdę!” – |
One of us will tell a fairy tale but the other will tell the truth!” |
|
|
|
53 |
Nu, i suoka vysu stuostēt kū ar jūs muoti padarēja, – |
Nu, i sôka wysu stostiet' ku ar jus moti pa-darieja, – |
I zaczęli wszystko opowiadać, co z ich matką zrobili, – |
And they started to tell everything what had been done to their mother – |
|
|
|
54 |
vīns stuostēja, a ūtris sacēja vys: "Eistyn pravda!" |
wins stośtieja, a utris sacieja wyss: "Ejstyn praŭda!" |
jeden opowiadał, a drugi mówił wciąż: „Rzeczywiście prawda!” – |
one narrated and the other said: “The absolute truth!” |
|
|
|
55 |
Ka kieniņč [kieniņš] izzyna vysu, jam tyka cīši žāļ sīvys, ka jū nūsyta. |
Ka kienińcz iz-zyna wysu, jam tyka ciszi żał sîwys, ka ju nu-syta. |
Skoro król dowiedział się wszystkiego, zrobiło mu się bardzo żal żony, że ją zabił. |
When the king had learnt everything he felt very sorry for his wife and regretted that he had killed her. |
|
|
|
56 |
Tiuleņ lyka tū pamuoti izvest iz teiruma, pīsīt zyrgim pi astis i rozraustēt smolkom druponom. |
Tiŭleń łyka tu pamoti iz-wieśt' iz tiejruma, pi-sijt' zyrgim pi astiś i roz-raŭśtiet' smołkom druponom. |
Zaraz kazał tę macochę wyprowadzić w pole, przywiązać do końskich ogonów i rozerwać na drobne okruszyny. |
He ordered at once that the stepmother be taken to the field, tied to the tails of four horses and be torn to tatters. |
|
|
|
57 |
Piec tuo, dzeivuoja ar sovim dielenim diveicim, a jī palyka taidi, kai jūs muote sacēja: |
Piec to, dziejwoja ar soŭim dielenim diwiejcim, a ji pa-łyka tajdi, kaj jus motia sacieja: |
Potem żył ze swoimi synkami, a oni stali się tacy: jak ich matka mówiła: |
Afterwards he lived with his twin sons and they became such as their mother had said: |
|
|
|
58 |
Vīnam beja sudobra mateni i mieness iz kriušu, – |
Winam bieja sudobra matieni i mienieśś iz kriŭszu, – |
jeden miał srebrne włoski i księżyc na piersiach, – |
One had silver hair and a moon on his chest, |
|
|
|
59 |
ūtram zalta mateni i saula iz kriušu, – |
utram załta matieni i saŭla iz kriŭszu, – |
drugi złote włoski i słońce na piersiach, – |
the other had golden hair and a sun on his chest, |
|
|
|
60 |
i obejim zalta zvaigznis iz pīris. |
i obiejim załta zwajgznis iz piris. |
i obaj złote gwiazdy na czole. |
and both had a golden star on their forehead. |
|
|
|